We leven in een transitietijd - ik schreef er al eerder over
- waarin de snelheid van de technologische veranderingen vaak groter is dan het
vermogen tot aanpassing. Hoe groot de voordelen hiervan ook mogen en kunnen
zijn, niet iedereen kan hier even goed in mee. Mede door de snelheid van de
informatierevolutie zijn sommige
vaardigheden, zoals veel ambachtelijk handwerk of routineklussen, niet meer zo
nodig in deze tijd. Andere vaardigheden zijn inmiddels verouderd. Bovendien nemen
robots en slimme software steeds meer taken van mensen over. Dat is
bijvoorbeeld sterk het geval bij boekhoudkundige zaken en taken, maar ook in de zorg gebeurt dit al.
Er is dus minder vraag naar arbeidskrachten. Soms ook wordt
vanuit besparingskosten eenvoudig werk uitbesteed aan landen waar de lonen een
stuk lager liggen, zoals bijvoorbeeld in China of India. Het gevolg: er
verdwijnen nogal wat banen! Om dit op te
vangen worden er door de overheid miljarden in allerlei reintegratietrajecten
gestopt, maar die slaan op de arbeidsmarkt lang niet altijd aan. Voor een groot
gedeelte ook omdat er gewoon minder werk is. Maar het is blijkbaar moeilijk
voor politici om hier eerlijk over te zijn.
Door deze ontwikkelingen komt het idee van een basisinkomen
steeds weer terug. Mede als een antwoord op
de grote veranderingen die nu
eenmaal bij een overgangstijd horen.
Persoonlijk denk ik dat het uiteindelijk ook die kant opgaat, al zal het
nog heel wat voeten in de aarde hebben voor het zo ver is, want het vraagt om
een behoorlijke omslag in ons denken.
Toch stemmen de sociale experimenten op dit gebied hoopvol.
Zo is er in het Canadese Dauphin aan 2500 gezinnen vier jaar lang een gratis
basisinkomen gegeven, omdat men wilde weten: hoe reageren de mensen hierop? Wat
doen ze ermee? En wat bleek? Ze gingen inderdaad
minder uren werken, maar niet de hele dag op de bank zitten, zoals vaak wordt
gedacht. Ze gebruikten hun geld om zich
te ontwikkelen of andere dingen te
ondernemen. Ze begonnen bijvoorbeeld een kapsalon aan huis, een boekwinkeltje
of garage. Er ontstond als het ware een nieuwe
kleine arbeidsmarkt, waarbij ook geruild en gedeeld werd.
Andere in het oog springende en misschien nog wel
belangrijkere effecten waren dat getrouwde vrouwen zelfstandiger werden en dat de depressies en
geestelijke problemen in een rap tempo kelderden. Maar ook de fysieke klachten
namen aanzienlijk af. Behalve dat het voor de mensen zelf aangenaam is, scheelt
het ook weer een flinke kostenpost.
Het basisinkomen zou dus best weleens een win-win situatie kunnen betekenen. Ik heb er in ieder geval wel oren naar.
